Xin nhà Khoa học cho biết loài cà phê giá trị kinh tế nhất hiện nay, đặc điểm sinh thái (Đất đai, khí hậu), phân bố về độ cao và quy trình ươm, trồng cây cà phê?Cây cà phê có nhiêu giống. Tuy nhiên ở nước ta chủ yếu là giống cà phê vối và cà phê chè. Để biết được đặc điểm sinh thái, năng suất, chất lượng của từng giống phục vụ cho canh tác của bạn. Bạn có thể vào website: khuyenongvn.gov.vn để xem về các giống cà phê trên.Dưới đây tôi xin giới thiệu phương pháp gieo ươm cà phê:Có 2 cách gieo ươm:
Gieo trong túi bầu
Gieo vào luống đất
Cả 2 cách này đều phải bố trí trong vườn ươm có giàn che chắn, để chăm sóc.
Nhiều năm trở lại đây, các cơ sở trồng cà phê cũng như trồng cây ăn quả nói chung, người ta chủ yếu gieo ươm cây con trong túi bầu để thay cho việc gieo ươm vào luống như thời gian trước đây.
Gieo ươm trong túi bầu có những ưu điểm là: việc chăm sóc bón chỉ tập trung trong túi bầu; tiết kiệm được rất nhiều diện tích vườn ươm; khi trồng đảm bảo tỷ lệ sống cao, vận chuyển cây con trong bầu không ảnh hưởng đến bộ rễ.
Tuy vậy, giá thành cây con cao hơn vì phải chi phí túi ni lông và công đưa đất vào bầu. Gieo ươm vào luống thì không phải chi phí túi bầu và đỡ tốn công đưa đất vào bầu. Nhưng khi trồng mới phải tốn công đào bứng bầu, mà rất dể làm ảnh hưởng bộ rễ cây con. Cách này, hiện nay không được khuyến cáo trong việc ươm cây lâu năm kể cả cây rừng.
+ Gieo ươm trong túi
Túi bầu bằng ni lông, kích thước 17cmx25cm, không nên dùng túi có kích cỡ nhỏ hơn, vì cây cà phê được ươm ít nhất 6 tháng, cần đủ dinh dưỡng và đủ độ sâu để bộ rễ phát triển tự nhiên, nhất là rễ cọc phải được ăn sâu và thẳng đứng. Ở đáy túi cần đục 8 lỗ nhỏ để khi tưới dễ thoát nước.
Đất bỏ vào bầu gồm: 1,8kg đất mặt (mầu tốt, sạch cỏ và tạp chất, tơi xốp)+ 0,25kg phân chuồng hoai mục+ 8g supe lân. Căn cứu vào tỷ lệ trên chuẩn bị đất thành đống, trộn đều kỹ với phân, sau đó cho vào túi nilon, mỗi túi 2kg và lặc vừa phải cho đất bám sát và căng đáy túi
Xếp túi bầu vào nhau thành luống dài; bề ngang luống rộng 1-1,2m, luống cách luống 40-45cm để đi lại chăm bón. Độ dài của luống tùy theo số túi nhiều hay ít và phụ thuộc vào kích thước vườn ươm. Xung quanh luống nên lấp đất cao 1/3 túi bầu. Vườn ươm cần làm giàn che và có phên quây xung quanh. Mái giàn che phải đủ cao để dễ dàng đi lại chăm sóc cây (1,8-2 m) và kết cấu mái thành từng tấm phiên để tiện xê dịch, điều chỉnh ánh sáng khi cần thiết.
Trước khi gieo hạt vào túi bầu, hạt cần được xử lý và ủ như sau:
Lấy nửa cân vôi tôi hoặc bột đem hoà vào 20 lít nước, khuấy kỹ, để lắng rồi gạn lấy nước vôi trong đem đun nóng tới 60oC, đổ hạt vào ngâm trong 20-24 giờ, vớt hạt ra đem rửa kỹ cho sạch nhớt, chú ý đãi và loại bỏ hết hạt nổi, hạt đen, lép, xấu. Những hạt tốt đem ủ.
Nếu lượng hạt ít nên ủ trong sọt, thúng, ở đáy lót một lớp cỏ, rơm khô sạch và bên trên phủ lớp bao tải sạch; đổ hạt lên lớp bao tải rồi phủ trên hạt bằng lớp bao tải. Những ngày tiếp theo cần tưới nước ấm 60oC để lượng hạt đủ ẩm và luôn giữu nhiệt độ 30-32oC. Sau 2-3 tuần, hạt bắt đầu nẩy mầm. Ở miên Bắc, ủ hạt vào tháng 11-12, nếu gặp các đợt gió mùa đống bắc, phải chú ý giữ ấm cho hạt.
Khi cần gieo ươm lượng hạt lớn sau khi xử lý, đem ủ vào góc nhà (kho, bếp)… trên nền cứng (gạch, xi măng) kín gió, để giữ nhiệt. Đổ lớp cát sạch dày 4-5cm, phủ lớp bao tải lên và đổ hạt dàn đều, dày 4-5 cm; rắc lớp cát vừa phủ kín lớp hạt và trên cùng phủ bao gải và rơm, cỏ khô. Hàng ngày dùng nước ấm 60oC tưới đều khắp cho tới lớp cát dưới cùng có đủ nước vào buổi sáng và chiều tối. Kinh nghiệm cho thấy giữ đủ ấm và ẩm liên tục, đều đặn thì hạt mau và dễ nảy mầm. Khi gặp gió rét phải che chắn, chống gió lùa làm mất nhiệt độ.
Sau vài tuần, kiểm tra thấy hạt nảy mầm đem gieo vào bầu hoặc vào mặt luống vườn ươm, (hàng ngày sau khi có những hạt đầu tiên nảy mầm, lựa hạt nẩy mầm đem gieo trước). Chọc một lỗ sau 1 cm ở giữa bầu đất, đất hạt cà phê vào đó nhớ phải đắt úp hạt (mặt phẳng hạt xuống dưới, mặt cong lên trên) và đặt nằm ngang hoàn toàn. Lấp hạt bằng lớp đất bột, mỏng, bên trên phủ một lớp mùn cưa hoặc trấu dầy 1 cm rồi tưới cho độ ẩm.
Khi gieo hạt, cứ 10-15 bầu thì có 1 bầu gieo 2 hạt để lấy cây dự trữ khi cần trồng dặm.
Tưới nước là khâu quan trọng để chăm sóc cây con, nhất là trong mùa khô hạn. Sau gieo 2-3 ngày, cần tưới nước theo cách phun mưa bằng thùng odoa hoạc bình bơm thuốc sâu (được rửa sạch) tuỳ theo mức độ khô hạn nhiều hay ít mà vài ba ngày tưới nước 1 lần. Cây con được bón thúc bằng nước phân khi cây có một cặp là sò và 2 cặp lá thật: pha loãng phân chuồng hoai mục, ngâm kỹ theo tỷ lệ 1 phân 20 nước lã+ nước phân ure nồng độ 0,1% (nửa lạng ure pha 50 lít nước). Sau mỗi lần phun nước phân như vậy, phải phun rửa lá ngay bằng nước lã để lá cà phên khỏi bị cháy.
Nơi ươm hạt cần có rãnh thoát nước khi gặp mưa to. Mặt khác cũng đắp bờ chắn không cho nước mưa tràn vào vườn ươm.
Khi bắt đầu có mưa xuân việc tưới nước có thể kéo dài 5-7 ngày thậm chí 10 ngày một lần. Tưới nước phân thúc cho cây con cứ 20-25 ngày 1 lần. Thường xuyên nhổ cỏ dại mới mọc ở các túi bầu, nếu mặt bầu bị đóng váng dù thanh tre nhọn để phá váng.
Nếu có dế cắn cây con cần bắt diệt hoặc phun padan 0,1% nếu nhiều cây bị lở cổ rễ thì phun validacin pha 0,5%. Nói chung nên hạn chế dùng thuốc trừ sâu bệnh.
Cây cà phê con cần được huấn luyện cho quen dần với ánh sáng nắng trong quá trình sinh trưởng tại vườn ươm để sau này đem trồng cây để sẽ cứng cáp hơn. Cây con được huấn luyện khi có một cặp lá thật bằng cách xê dịch phên che mái, lúc đầu khe hở ít sau dần mở rộng hơn, tới khi cây có 5-6 cặp lá thật (tức là trước khi đem trồng 30 ngày) khi dỡ bỏ mái che.
Khi cây xuất vườn đem trồng, cây con phải đạt các chỉ số: ươm được 6-7 tháng, cao trên 20cm, có hơn 5 cặp lá thật, không có sâu bệnh, không bị dị dạng như: thân mọc cong queo, lá ngọn xoăn. Có hộ gia đình còn kiểm tra cả rễ cái phát triển thẳng mới trồng, bằng cách quan sát đáy bầu hoặc gỡ nhẹ bầu để kiểm tra. Cách này đòi hỏi phải có kinh nghiệm và thận trọng vì dễ ảnh hưởng tới bộ rễ cây con.
Nếu không có điều kiện gieo ươm trong túi bầu thì làm luống để gieo. Sau khi cày bừa kỹ bón lót 4 tạ phân chuồng hoại cho 100m2 vườn ươm, luống rộng 1,2m, cao 20-25cm.
Hạt được xử lý và ủ, khi hạt nảy mầm đặt vào mặt luống như cách đặt hạt vào bầu. Hạt cách hạt và hàng cách hàng 20x20cm, lấp hạt bằng lớp đất bột mỏng, bên trên phủ mùn cưa hoặc trấu dầy 1cm. Sau đó tiến hành chăm sóc như đối với gieo ươm trong túi bầu.
